Ratunkowe prace konserwatorskie przy polichromii przedstawiającej zegar słoneczny, odkryty w 2018 r. w zamku w Żółkwi (Ukraina)
Przedmiotem zadania jest przeprowadzenie interwencyjnych prac konserwatorskich i zabezpieczających historycznej dekoracji malarskiej z XVII – XVIII w. z motywem zegara słonecznego, znajdującej się na zewnętrznej ścianie zachodniego (kuchennego) skrzydła zamku w Żółkwi, połączonych z rozpoznaniem obiektu. Zaplanowano wykonanie badań laboratoryjnych pobranych próbek, miejscowe podklejenie warstw malowidła, utrwalenie i podklejenie warstw technologicznych oraz uzupełnienie ubytków strukturalnych. Przeprowadzenie powyższych prac jest konieczne ze względu na prowadzony na zamku remont, który stanowi zagrożenie dla osłabionej zabytkowej polichromii.
Zamek w Żółkwi został wybudowany w pierwszym dziesięcioleciu XVII w. przez hetmana polnego koronnego, później kanclerza Stanisława Żółkiewskiego. Rozbudowany w XVII w. przez Sobieskich, w tym króla Jana III, wnuka hetmana, utrzymywany w dobrym stanie do ok. połowy XVIII w. przez królewiczów, w 1740 r. przeszedł w ręce Radziwiłłów, którzy przebudowali wnętrza i przekształcili elewacje budowli zamkowych. Pod koniec stulecia, wraz z wystawieniem na licytację, rozpoczął się stopniowy upadek rezydencji i rozbiórka części zabudowań. W 1915 r. zamek został spalony przez wojska rosyjskie. W okresie międzywojennym rozpoczęto zakrojone na szeroką skalę prace konserwatorskie, wielokrotnie wstrzymywane i nie ukończone do wybuchu II wojny światowej. Ponowna konserwacja zamku została podjęta przez Rezerwat Historyczno-Archeologiczny w Żółkwi na pocz. XXI w. W 2018 r. na południowo-wschodniej elewacji dawnego skrzydła kuchennego zamku odkryto na historycznych tynkach polichromię przedstawiającą zegar słoneczny z towarzyszącymi inskrypcjami, wstępnie datowaną na XVII-XVIII w. Stan tego obiektu jest krytyczny. Jest on obecnie wystawiony na działanie czynników atmosferycznych oraz niekorzystne zjawiska towarzyszące prowadzonym obecnie na zamku pracom remontowym (np. wibracje). W wielu miejscach adhezja tynków do podłoża strukturalnego jest osłabiona. Polichromia jest zachowana fragmentarycznie i odsłonięta tylko częściowo. Warstwa malarska obserwowana w części odsłoniętej uległa znacznej degradacji na skutek wtórnie wykonanych nasieków oraz naturalnej deterioracji materiałów. Inskrypcje znajdujące się wokół przedstawienia są słabo czytelne.
Polichromia z przedstawieniem zegara słonecznego jest kompozycją wyjątkową na terenie dawnego województwa ruskiego I Rzeczypospolitej i pozostałych ziem Korony. W odróżnieniu od większości historycznych polskich zegarów słonecznych wykonanych w technice sgraffita, dekoracja żółkiewska powstała w technice malarskiej. Przedstawieniu zegara towarzyszą częściowo zachowane i fragmentarycznie odsłonięte inskrypcje, tworzące oprawę przedstawienia. Może mieć ono analogię w rozbudowanym wyobrażeniu zegara słonecznego na elewacji ogrodowej pałacu króla Jana III w Wilanowie. Malowidło zostało przypuszczalnie wykonane przez artystów związanych z dworem królewskim lub książęcym.
