Żółkiew to miasto na Roztoczu Wschodnim, położone nad rzeką Świną, ok. 35 km od granicy z Polską. Zostało założone przez hetmana i kanclerza wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego w 1597 r. Ambicją fundatora było stworzenie miasta przypominającego renesansowy Zamość. Do zaprojektowania miejscowości Żółkiewski zatrudnił m.in. Pawła Szczęśliwego, znakomitego architekta z tzw. szkoły włoskiej. Prawa miejskie Żółkiew otrzymała w 22 lutego 1603 r. dzięki przywilejowi króla Zygmunta III Wazy.
Miasto założono na planie nieregularnego pięcioboku z zamkiem oraz rynkiem i przylegającą do niego kolegiatą. Żółkiew otoczona przez mury obronne z czterema bramami (jedna z bram – Zwierzyniecka i część murów zachowały się do dziś).
Po tragicznej śmierci fundatora w bitwie pod Cecorą w 1620 r. budowę dokończyła żona Żółkiewskiego – Regina z Herburtów Żółkiewska. Zarządzała ona miastem wraz z synem Janem, a po ich śmierci Żółkiew odziedziczyła jej córka – Zofia Daniłowiczowa. Po niej miasto przejęła jej córka Teofila, która wyszła za mąż za owdowiałego podczaszego koronnego Jakuba Sobieskiego herbu Janina. Wówczas miasto weszło w skład dóbr rodu Sobieskich.
Żółkiewski zamek był ulubioną rezydencją króla Jana III. Król umocnił miasto nowoczesnymi obwarowaniami oraz przebudował zamek w stylu barokowym. Do Żółkwi przywoził swoje wojenne trofea. Za jego panowania w mieście powstała w mieście szkoła pisania ikon, manufaktura fajansu oraz drukarnia hebrajska. Król także odnowił i wyposażył ufundowany przez matkę kościół Dominikanów, ufundował kościół pw. św. Andrzeja i klasztor Dominikanek, a także współfinansował budowę klasztoru Bazylianów oraz nowej synagogi. W Żółkwi odbyła się w 1676 r. uroczystość nadania królowi Sobieskiemu przez króla Francji Ludwika XIV Orderu Ducha Świętego. Tu miały miejsce obchody zwycięstwa odniesionego pod Wiedniem oraz wręczenie w 1684 r. papieskich wyróżnień przysłanych przez Innocentego XI Janowi III – poświęconego miecza i kapelusza, a królowej Marii Kazimierze – Złotej Róży.
